Το δικαίωμα «απαλλαγής» ή «αναπαύσεως» μετά την εκτέλεση 24ωρου υπηρεσίας. (Άρθρο του Γεωργίου Αλεξανδράκη, Αξιωματικού ε.ε. Π.Ν.)

    ΑΡΘΡΟ 7 Υ.Α. κ. ΥΕΘΑ/ΦΕΚ τ. Β΄     τ. Β΄  1139/2011

                ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ

Το πρόβλημα στις Ένοπλες Δυνάμεις που έχει απασχολήσει, γενικότερα, τόσο την Πολιτεία όσο και το ίδιο το στρατιωτικό προσωπικό, είναι οι παραπάνω ώρες εργασίας που απαιτούνται για την πλήρωση της αποστολής τους για τις οποίες δεν αποδίδεται μισθολογική αποζημίωση, γεγονός που θέτει, οπωσδήποτε θέμα Συνταγματικότητας, ενώ δεν υπολείπεται σημασίας το γεγονός ότι όπως το υλικό έτσι και το προσωπικό πρέπει να συντηρείται σε καλή κατάσταση και ξεκούραστο για όταν απαιτηθεί.

Το θέμα αυτό γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό όταν μετά τις, επί 24ωρο, εκτελεσθείσες υπηρεσίες / βάρδιες μέσα στις μονάδες, ο στρατιωτικός αναλάμβανε κανονικά τα καθήκοντά του που απαιτούσε η θέση στην οποία ήταν τοποθετημένος κατά το «εργάσιμο ωράριο» αν δεν υπήρχε κάποια άσκηση ή άλλη στρατιωτική δραστηριότητα.
Πολλές φορές μάλιστα μέσα στην εβδομάδα έπρεπε να κάνει και 2^η υπηρεσία / βάρδια γιατί έτσι το απαιτούσε η κατάσταση που οριζόταν από τις υπηρεσιακές απαιτήσεις, με αποτέλεσμα ένας κατά το μάλλον ή ήττον κουρασμένος άνθρωπος να διακυβεύει την ασφάλεια τόσο του υλικού όσο και των συναδέλφων του.

Το πρόβλημα αυτό η Πολιτεία προσπάθησε να το λύσει – και το έλυσε κατά ένα μεγάλο δυνατό τρόπο –  με τον ουσιαστικό Νόμο, δηλαδή με Υπουργική Απόφαση το 2011. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο 7 της υπ΄ αριθμ. Φ.400/32/82424/Σ.343/27-5-2011 Απόφασης κ. ΥΕΘΑ (ΦΕΚ Β΄ 1139, «Διοικητικά και άλλα ευεργετικά μέτρα») αντιμετωπίσθηκε η προαναφερόμενη δύσκολη κατάσταση ως εξής: «Οι στρατιωτικοί που εκτελούν 24ωρη υπηρεσία διανυκτερεύσεως τις καθημερινές δικαιούνται απαλλαγής την επόμενη εργάσιμη ημέρα και αυτοί που εκτελούν την ως άνω υπηρεσία Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή και τις επίσημες αργίες δικαιούνται απαλλαγής οποιαδήποτε ημέρα εντός της επόμενης εβδομάδας».

Μέχρι εδώ όλα καλά και μέχρι του σημείου δηλαδή που η Πολιτεία έσκυψε πάνω στο πρόβλημα και έδωσε μια πρώτη λύση όχι οικονομική αλλά κατά κάποιο τρόπο «ανταποδωτική». Θα μπορούσε βέβαια να αγγίξει την εντελώς Συνταγματική νομιμοποίηση χορηγώντας τόσες ημέρες (οχταώρου) εκτός υπηρεσίας όσο και τα οχτάωρα που απασχολείται ο στρατιωτικός πέρα του ωραρίου του στο 24ωρο δηλαδή δύο μέρες και όχι μία. Ας μην ξεχνάμε ότι το αξίωμα « ο πολίτης υπάρχει για να υπηρετεί το κράτος» και όχι το αντίθετο ανήκει στην ανατολικοσοβιετική φιλοσοφία με τα γνωστά αποτελέσματα ανά την υφήλιο όπου αυτή εφαρμόσθηκε. Με την υφιστάμενη οικονομική συγκυρία στην παρούσα επιστημονική προσέγγιση ΔΕΝ θα γίνει οικονομική όμοια καθώς ο συντάκτης της παρούσας θεωρεί ότι σχετικό προσομοιάζον  θέμα με αυτό έχει κριθεί από το Ανώτατο Διοικητικό μας Δικαστήριο, ενώ υφίστανται έγκυρες πλέον ενώσεις στρατιωτικών που χειρίζονται όμοια θέματα με ιδιαίτερη επιτυχία.

Όπως είπαμε λοιπόν, μέχρι εδώ όλα καλά και όπως σε κάθε εφαρμογή Νόμου – όπως έχει δείξει η εμπειρία –  ξεκινάνε τα προβλήματα εφαρμογής της ως άνω επίμαχης Υπουργικής διατάξεως. Και όταν λέμε «εφαρμογή» όλων το μυαλό πηγαίνει πως  «καταλαβαίνει» αυτήν ο εφαρμοστής των δικαιικών κανόνων σε κάθε μονάδα δηλαδή ο εκάστοτε Διοικητής, Κυβερνήτης, Διευθυντής κλπ.

Αυτό που παρατηρείται αρκετές φορές δηλαδή είναι η, τελικώς, μη χορήγηση της δικαιούμενης απαλλαγής στο προσωπικό που εκτέλεσε 24ωρη υπηρεσία για λόγους που έχει «κρίνει» ο ασκών την διοίκηση.

Όπως έχει μνησθεί στον παρόντα φιλόξενο ιστότοπο από τον υπογράφοντα το παρόν σε άλλα του άρθρα, σκοπός τους είναι τόσο η θωράκιση της Διοικήσεως και ως εκ τούτου, των Ε.Δ., όσο και προάσπιση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων ενός εκάστου και ανεξαρτήτου βαθμού. Δεν ξαχνάμε ποτέ το ιστορικό έργο «Το Πνεύμα των Νόμων» του μεγάλου Μοντεσκιέ (De l’esprit des lois - Montesquieu) στο οποίο, ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού γράφει: «…κάθε άνθρωπος που ασκεί εξουσία τείνει μοιραίως εις κατάχρησιν αυτής. Προχωρεί μέχρις ότου συναντήσει φραγμούς. Αυτό ισχύει για κάθε άνθρωπο και για κάθε κράτος, διότι προκύπτει από αυτήν την φύση και του κράτους και του ανθρώπου».

Συνεπεία των ανωτέρω, η επόμενη επιστημονική προσέγγιση εφαρμόζεται όπου δη και προπαντός προς βοήθεια των διοικούντων για να αποφύγουν διασυρμούς όπως έχουν αυτοί προκύψει σε δεκάδες μέσα του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου, με αποτέλεσμα την τρώση των θρυλικών Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Ορθότερο είναι ,νομίζω, να ξεκινήσουμε – ίσως αναγκαστικά – με ένα μικρό νομικό επεξηγηματικό πλαίσιο για να γίνουν όλα πιο κατανοητά στην συνέχεια. Παρατηρείται, λοιπόν, στην επίμαχη διάταξη, ότι :

α. Η χρησιμοποιούμενη γραμματική έγκλιση απόδοσης είναι η «οριστική» χωρίς δυνητικές ρήτρες «δύναται» ή «μπορεί» ή «κατά κρίση υπηρεσίας», ή «αναλόγως υπηρεσιακών αναγκών» με χρήση «υποτακτικής» έγκλισης.

β. Το κυρίαρχο ρήμα είναι το «δικαιούνται», το οποίο προκύπτει από την λέξη «δικαίωμα» που καταλαμβάνει περίοπτη και εξέχουσα θέση στο Δίκαιο καθώς ο ορισμός του «Δικαιώματος» είναι ο εξής: « Η εξουσία που απονέμεται στα πρόσωπα από το ίδιο το Δίκαιο προς ικανοποίηση των αναγκών και συμφερόντων του». Άλλωστε το Δίκαιο διδάσκει ότι όσον αφορά την άσκηση εξουσίας μεταξύ διοικούμενου και διοίκησης, εκεί που προβλέπει ο νόμος δικαίωμα για το ένα μέρος το άλλο έχει υποχρέωση και αντίστροφα.

Τα δύο παραπάνω – υπό (α) και (β) –  σημαίνουν πολύ απλά και με λίγα και κατανοητά λόγια, ότι το στρατιωτικό προσωπικό έχει ΟΛΗ την αδιαμφισβήτητη δυνατότητα να λάβει ημέρα απαλλαγής αυτεπαγγέλτως και ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ την επόμενη ημέρα από την εκτέλεση υπηρεσίας / βάρδιας καθώς και, αν πρόκειται για υπηρεσία / βάρδια Παρασκευές, Σάββατο, Κυριακές και επίσημες αρχίες,  ΌΠΟΤΕ θέλει, με μια, μόνο, εκ του νόμου υποχρέωση· να δηλώσει / αιτηθεί την λήψη αυτής εντός της επόμενης εβδομάδας από την εκτελούμενη 24ωρη υπηρεσία / βάρδια.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Διοίκηση; Τα κωδικοποιούμε για ευκολότερη κατανόηση και εφαρμογή:

Ι. Η αναχώρηση προσωπικού μετά την εκτέλεση 24ωρης υπηρεσίας / βάρδιας σε ημέρα πενθημέρου, γίνεται αυτεπαγγέλτως χωρίς διατυπώσεις καθώς η Υπηρεσία γνωρίζει ποιος εκτελεί υπηρεσία / βάρδια και ως εκ τούτου θα απουσιάσει την επομένη.

ΙΙ. Ο διοικών το μόνο που ελέγχει και μόνο για τις υπηρεσίες Παρασκευής, Σαββάτου, Κυριακής και επισήμων αργιών, είναι να τηρείται η νομική ρήτρα «εντός της άλλης εβδομάδας». Μόνο εκεί υπάρχει η δυνατότητα να κρίνει και να γράψει, ο ασκών την διοίκηση, «δεν εγκρίνεται» αιτιολογώντας, εγγράφως και εμφανώς, ότι το στέλεχος δεν έκανε χρήση του δικαιώματος εντός της εβδομάδος και το επιδίδει στο στέλεχος. Αυτό υπογραμμίζεται γιατί παρατηρείται κατά κόρον στα σχετικά βιβλία αναφορών η κρίση της διοίκησης «δεν εγκρίνεται» χωρίς ίχνος αιτιολόγησης – όπως απαιτείται από τους εκτελεστικούς Νόμους του Συντάγματος π.χ. 2690/99 –  γεγονός το οποίο αποτελεί προσβολή του Δικαίου και ο προσβάλλων πρέπει άμεσα να αξιολογηθεί αρμοδίως. Οι Ελληνικές Ε.Δ. δεν μπορούν να ανεχθούν προσωπικά καπρίτσια και προσωπικές «κρίσεις» εκτός Νόμου και δη του Συντάγματος το οποίο περιβάλλεται με τον Στρατιωτικό Όρκο.

ΙΙΙ. Ο διοικών σε καμία άλλη περίπτωση δεν δικαιούται να «μην εγκρίνει» χορήγηση απαλλαγής καθώς αυτή «χορηγείται» ήδη από το Δίκαιο και την Πολιτεία μέσω των Κυβερνητικών Οργάνων που έχουν και την Συνταγματική αρμοδιότητα (αρ. 82 Συντ.).

Παρά ταύτα, γίνεται αντιληπτό, ότι υφίστανται και εξαιρέσεις, καθώς αν στέλεχος των Ε.Δ., εκτέλεσε βάρδια την προηγούμενη από απόπλου του πλοίου για 10ήμερη άσκηση, φυσικά δεν γίνεται να «απαλλαχθεί» κατά την διάρκεια του ταξιδίου αλλά θα του χορηγηθεί την εβδομάδα μετά κατάπλου καθώς η απομάκρυνση του πλοίου δεν είναι δική του υπαιτιότητα. Θα λάβει χώρα μια «αναστολή» του δικαιώματός του αφού, όπως είναι αντιληπτό, ούτε το ίδιο το στέλεχος δεν μπορεί να αξιώσει την εξαίρεσή του από τον πλού επειδή έχει «να λάβει μια απαλλαγή» αλλά ούτε και ο Κυβερνήτης δύναται να εξαιρέσει από τον πλου τον πάσα ένα που εκτέλεσε υπηρεσία προ ταξιδίου και θέλει να λάβει την απαλλαγή «πάνω στο ταξίδι».

Τι γίνεται τότε; Πως λύνεται αυτή η διοικητική εξίσωση;

Το Δίκαιο, όπως έχει τονισθεί στο παρελθόν, έχει αλγόριθμους και λύσεις για τα πάντα. Στην προκειμένη περίπτωση που «συγκρούονται» τα "δικαιώματα" του πλοίου και του προσωπικού, η σύγκρουση είναι φαινομενική καθώς υπάρχει αναστολή δικαιώματος όταν η άσκησή του ατόμου εμποδίζει «δικαίωμα υπέρτερου Εθνικού / Δημοσίου συμφέροντος», με αποτέλεσμα να αναστέλλεται το δικαίωμα του αξιούντος την απαλλαγή κατά την διάρκεια του ταξιδίου που αποτελεί αποστολή του Πολεμικού Ναυτικού και να ενεργοποιείται εκ νέου με τον κατάπλου του πλοίου.

Όταν λέμε «αναστολή», εννοούμε ακριβώς αυτό. Δεν θα τεθεί ανάλυση του αυτονοήτου καθώς ο διοικών που θα θέσει θέμα «παραγραφής» του δικαιώματος επειδή πέρασε η εβδομάδα δυνητικής ασκήσεώς του και εννοεί την ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ αιτία εξ υπηρεσιακής ανάγκης, είτε αυτή είναι ο απόπλους είτε μια μεθόρμηση, είτε μια ακρόαση σε κάποια Διοίκηση, είτε λήψη / παράδοση πυρομαχικών κλπ, και δεν αναστείλει, έρχεται αντιμέτωπος με την Συνταγματική Αρχή της Χρηστής ( Έντιμης) Διοικήσεως και τέτοια αντιμετώπιση κατά του προσωπικού από ασκούντα σχετική εξουσία αντιμετωπίζεται με συγκεκριμένο αποτρεπτικό πλέγμα κανόνων δικαίου που τιμωρούν τον πταίσαντα από την ίδια την Υπηρεσία. Αυτή,  τεκμαίρεται ότι συμπλέει με τους Χάρτες Θεμελιωδών Δικαιωμάτων που περιορίζουν την εκτός ορίου άσκηση της δημόσιας εξουσίας η οποία εξουσία επί ανθρώπων – όπως έχει παρατηρηθεί – μπορεί και φανερώνει ΟΛΕΣ τις ανθρώπινες αδυναμίες έως και τα κατώτερα ανθρώπινα ένστικτα. Θυμίζουμε ότι τα θεσμικά όργανα του ΟΗΕ και οι ειδικές διαδικασίες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όπου η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, τα κράτη δεν μπορούν να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.  Ορισμένα, δε, διεθνή επιστημονικά έγγραφα χαρακτηρίζουν την διαφθορά και της εξ’αυτής καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως ένα «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας»

Εν συνόλω, δεν μπορεί δηλαδή να «παραγραφεί» το δικαίωμα του προσωπικού επειδή συνέπεσαν «υπηρεσιακές ανάγκες» και πέρασε η εβδομάδα που προβλέπει ο Νόμος καθώς, όπως προεκτέθηκε η αναστολή των αναγκών δεσμεύει ΚΑΙ τον διοικούμενο αλλά ΚΑΙ την διοίκηση. Γίνεται δεκτό ότι αν θα μπορούσε να λάβει χώρα μια τέτοιου είδους ανέντιμης και σε κάθε περίπτωση μη χρηστής διοικήσεως «παραγραφή», ο άνθρωπος (αλλά και το Κράτος) είναι ιδιαίτερα εφευρετικός στην επινόηση τέτοιων αναγκών προκειμένου να «αχρηστευθεί» το παρεχόμενο δικαίωμα του άρθρου 7 του εν λόγω ουσιαστικού Νόμου. Ένα παράδειγμα είναι η διακύβευση της απαλλαγής μετά από υπηρεσία / βάρδια Κυριακής, κατά την οποία οι ώρες υπηρεσίας είναι "φαινομενικά" λίγο λιγότερες από 24 καθώς την Δευτέρα το ωράριο άρχεται στις 07:00 ενώ το προσωπικό τις αργίες προσέρχεται για βάρδια, αναλόγως το είδος της μονάδας, είτε στις 08:00, είτε στις 09:00, είτε στις 10:00. Το επιχείρημα της διοίκησης για μη χορήγηση της ημέρας αναπαύσεως μετά από υπηρεσία Κυριακή λόγω "μη συμπληρώσεως 24ώρου" εμπίπτει στα προαναφερόμενα της παραβάσεως της Αρχής της Χρηστής Διοικήσεως, καθώς ούτως ή άλλως και σε κάθε περίπτωση την Κυριακή δεν υπάρχει νόμιμο οχτάωρο προσέλευσης με αποτέλεσμα να οφείλονται, ουσιαστικά 3 ημέρες αναπαύσεως αντί των δύο οφειλομένων επί καθημερινής ημέρας υπηρεσίας και ως εκ τούτου η χορήγηση της απαλλαγής είναι εντελώς επιβεβλημένη.

Ο δε υφιστάμενος που διαπιστώνει αποκλίσεις από τα παραπάνω έχει χρέος έναντι της Πολιτείας και του όρκου του να γνωστοποιήσει αυτό ιεραρχικά στο Επιτελείο με Αναφορά του.

Συνοψίζοντας, απέναντι στο υπό κρίση «Δικαίωμα» η διοίκηση τελεί «εν υποχρεώσει». Παρόλα αυτά γίνεται δεκτό ότι διοικήσεις που σταθμίζουν και κάνουν χρήση ορθής εφαρμογής – κατά τα ανωτέρω -  ως προς την χορήγηση του εν τη παρούσα δικαιώματος, είναι εκείνες που διάγουν ορθώς και με εκτίμηση τόσο από προϊσταμένους όσο και υφισταμένους, εξασφαλίζοντας τόσο την Υπηρεσιακή ευρυθμία όσο και την ικανοποίηση του στρατιωτικού προσωπικού. 

Εύκολο;; δεν θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι…. Όλοι κάνουν και μπορούν να είναι υφιστάμενοι….μπορούμε να πούμε όμως ότι έχουν όλοι την ηθική / ψυχική υπόσταση και ικανότητα  να γίνουν προϊστάμενοι; Το δικαίωμα απαντήσεως στους Αναγνώστες……

Του Γεωργίου Αλεξανδράκη, Αξιωματικού Π.Ν. Επιτελής του ΓΕΕΘΑ, Πτυχιούχος Νομικής  Αθηνών, Αριστούχου της Φιλοσοφικής Αθηνών, Master of Arts στις σπουδές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.